नमस्कार आज आपण पाहणार आहोत, संपूर्ण महाराष्ट्राच्या लोकशाहीला हातभार लावणाऱ्या स्थानिक स्वराज्य संस्था निवडणूक २०२५ बद्दल!”
मित्रांनो, बऱ्याच वर्षांपासून प्रलंबित असलेल्या महापालिका, नगरपरिषद, जिल्हा परिषद आणि ग्रामपंचायतींच्या निवडणुकांवर अखेर प्रकाश पडतोय! राज्यात जवळपास २९ महानगरपालिका, २३० पेक्षा अधिक नगरपालिका, आणि ३० हून अधिक जिल्हा परिषदा यांचे कार्यकाल संपले आहे. पण न्यायालयीन अडचणी, ओबीसी आरक्षणाचा मुद्दा आणि वॉर्ड रचना यामुळे निवडणुका थांबल्या होत्या. आपण या लेखामध्ये स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुकीबद्दल सविस्तर माहिती घेणार आहोत.
🔎 स्थानिक स्वराज्य संस्था निवडणुका म्हणजे काय?
महाराष्ट्रात ग्रामपंचायत, पंचायत समिती, जिल्हा परिषद, तसेच नगरपंचायत, नगरपालिका आणि महानगरपालिका या स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुका ठराविक कालावधीने घेतल्या जातात. या निवडणुकीद्वारे नागरिक आपले स्थानिक प्रतिनिधी निवडतात.
🧭 प्रकार व कालावधी:
संस्था कालावधी निवडणूक
ग्रामपंचायत -५ वर्षे थेट मतदान
पंचायत समिती -५ वर्षे अप्रत्यक्ष
जिल्हा परिषद -५ वर्षे अप्रत्यक्ष
नगरपंचायत/नगरपालिका/महापालिका -५ वर्षे थेट मतदान
मंत्रिमंडळ बैठक निर्णय दि. 03 जून 2025
📅 २०२५ निवडणुकीबाबत ताजे अपडेट:
🔹 1. लांबणीवर पडलेल्या निवडणुका – आता मार्ग मोकळा:
मागील काही वर्षांत OBC आरक्षणासंबंधी सर्वोच्च न्यायालयाच्या आदेशामुळे अनेक स्थानिक संस्था निवडणुका लांबणीवर पडल्या होत्या.आता राज्य सरकारने OBC आरक्षणासाठी संपूर्ण माहिती (empirical data) जमा करून बॅकवर्ड क्लास कमिशनचा अहवाल सुप्रीम कोर्टात सादर केला आहे. त्यामुळे २०२५ च्या सुरुवातीपासून अनेक महापालिका व नगरपालिका निवडणुकांसाठी राज्य निवडणूक आयोगाकडून तयारी सुरू झाली आहे.
🔹 2. अपेक्षित निवडणुका – २०२५ (पहिला टप्पा):
संस्था जिल्हे / शहर
महापालिका मुंबई, पुणे, पिंपरी-चिंचवड, नाशिक, नागपूर, ठाणे, औरंगाबाद, सोलापूर इ.
नगरपालिका सुमारे 150 पेक्षा अधिक
ग्रामपंचायती टप्प्याटप्प्याने राज्यभर
जिल्हा परिषद/पंचायत समिती 2025 च्या उत्तरार्धात
🔹 3. नवीन मतदार यादी व प्रभागरचना (Delimitation):
अनेक महानगरपालिका आणि नगरपालिकांमध्ये प्रभाग रचना (delimitation) नव्याने करण्यात आली आहे.काही ठिकाणी प्रभागांचे एकत्रीकरण झाले असून महिला, SC, ST, OBC आरक्षणाचे प्रमाण आणि रोटेशन सुद्धा पूर्ण झाले आहे.निवडणुकीपूर्वी नवीन मतदार यादी जाहीर करण्यात येणार आहे.
🔹 4. निवडणुकीसाठी तांत्रिक तयारी:
राज्य निवडणूक आयोगाने ईव्हीएम (EVM), VVPAT मशीन, ओनलाईन नामनिर्देशन प्रक्रिया, आणि मतदान केंद्रांची तपासणी सुरू केली आहे.ई-पहारेकरी अ‍ॅप, लाईव्ह वेबकास्टिंग, बायोमेट्रिक चेकिंग यासारख्या तंत्रज्ञानाचा वापर वाढणार.
🔹 5. आरक्षणाचे प्रमाण (२०२५ साठी लागू):
प्रवर्ग आरक्षण
महिलांसाठी -५०%
अनुसूचित जाती/जमाती -घटना प्रमाणे
OBC SC -आदेशाच्या अधीन राहून (सर्वोच्च न्यायालयाच्या मार्गदर्शनानुसार)
सीड फंडिंग म्हणजे काय, त्याचे फायदे, अर्ज कसा करावा, आणि पात्रता निकष काय असतात
📌 निवडणूक प्रक्रिया टप्प्याटप्प्याने कशी होईल?
मतदार यादी सुधारणा
प्रभाग रचना अंतिम करणे
आरक्षण यादी प्रसिद्ध करणे
निवडणूक कार्यक्रम जाहीर करणे
नामनिर्देशन अर्ज
मतदान व मतमोजणी
🧠 महत्त्व:
स्थानिक प्रश्न सोडवण्यासाठी लोकप्रतिनिधींना निवडणे
स्थानिक विकास, रस्ते, पाणी, आरोग्य सेवा यासाठी जबाबदार संस्था निवडणे
लोकशाहीचा पाया – “लोकसहभागातून विकास”